Rektoskopia - wskazania, przygotowanie, przebieg i interpretacja wyników
Rektoskopia (inaczej proktoskopia) to endoskopowe badanie odbytnicy. Może być ono rozszerzone o pewien odcinek esicy - takie badanie to rektosigmoidoskopia.
Wskazania do rektoskopii
- diagnostyka - rektoskopia wraz z pobraniem wycinków do oceny histopatologicznej jest pomocnym badaniem diagnostycznym w przypadku problemów jelitowych, zwłaszcza wówczas, gdy wykonanie pełnej kolonoskopii jest niemożliwe, np. w silnym zaostrzeniu czy z powodu zwężenia jelita
- różnicowanie między CU i CD
- ocena stopnia aktywności choroby oraz monitorowanie leczenia - gdy jest to wskazane ze względów klinicznych
- monitorowanie programu leczenia biologicznego oraz badań klinicznych - gdy pełna kolonoskopia jest zbędna lub przeciwwskazana
- leczenie zabiegowe, np. polipektomia
Przygotowanie do rektoskopii
- 1-2 dni przed rektoskopią dieta powinna być lekkostrawna i ubogoresztkowa, należy zrezygnować z warzyw, owoców, razowego pieczywa, ciemnych makaronów, brązowego ryżu itd. oraz unikać ziaren, nasion i pestek (jak np. nasiona pomidorów, malin, kiwi, siemię lniane, mak, słonecznik, sezam, chia);
- w NZJ rektoskopia powinno być wykonana bez wcześniejszego oczyszczania jelita, ponieważ umożliwi to bardziej obiektywną i rzeczywistą ocenę zmian śluzówki, a czyszczenie może zmienić obraz endoskopowy, np. imitować stan zapalny;
- jeśli jednak oczyszczenie okaże się niezbędne, to optymalnie wykonać lewatywę z ciepłej wody z odrobiną soli;
- w niektórych uzasadnionych przypadkach można użyć specjalnych wlewek oczyszczających, np. Rectanal, Enema (są to gotowe preparaty do kupienia w aptece bez recepty) - jednak w NZJ mogą one podrażnić błonę śluzową jelita;
- lewatywę lub wlewkę należy zrobić wieczorem w dniu poprzedzającym badanie oraz ponownie w dniu badania (ok. 2-3 godziny przed badaniem);
- w dniu badania powinno się być na czczo, można jedynie pić.
Przebieg rektoskopii
Rektoskopia polega na wprowadzeniu endoskopu przez odbyt do odbytnicy lub dalej do końcowego odcinka esicy. Rektoskop to sztywny wziernik o długości 20-30 cm i średnicy 2 cm (dziecięce rektoskopy mają średnicę 1 cm). Niekiedy rektoskopię wykonuje się giętkim, elastycznym endoskopem, np. kolonoskopem. Badanie odbywa się zazwyczaj w pozycji kolankowo-łokciowej (tzn. pacjent opiera się na kolanach i łokciach) lub - rzadziej - w pozycji leżącej na lewym boku z nogami podciągniętymi do klatki piersiowej.
W celu zmniejszenia bólu oraz dyskomfortu stosuje się miejscowe znieczulenie powierzchniowe żelem lub maścią z lignokainą. W razie potrzeby można podać leki uspokajające i/lub przeciwbólowe.
Rektoskopia powinna być poprzedzona oględzinami okolicy okołoodbytniczej oraz badaniem per rectum, czyli palcem przez odbyt. Podczas rektoskopii może być odczuwalne parcie na stolec oraz wzdęcia. Ewentualny ból należy zgłosić lekarzowi.
Badający powinien wykonać biopsję śluzówki, czyli pobrać wycinki do badania histopatologicznego pod mikroskopem, bez względu na to, czy zaobserwował "na oko" makroskopowe zmiany śluzówki, czy też nie. Rektoskopia trwa przeciętnie od 5 do 15 minut.
Interpretacja wyników rektoskopii
W trakcie rektoskopii lekarz interpretuje obraz śluzówki jelita "na oko" (przez endoskop) i/lub na ekranie monitora. Pacjent otrzymuje opis tych oględzin makroskopowych od razu po badaniu.
Pobrane wycinki są interpretowane pod mikroskopem przez patomorfologa. Na opis tego badania histopatologicznego czeka się ok. 10-14 dni. Wynik ten bardzo często decyduje o diagnozie, np. CU czy CD.
Po badaniu
Przez cały dzień po rektoskopii mogą dokuczać wzdęcia, nadmierne gazy oraz skurcze - winne temu jest powietrze wprowadzone do jelita w trakcie badania. Nie należy wstrzymywać oddawania gazów. Można wspomóc się lekami zawierającymi simetikon (np. Espumisan, Simetigast, Ulgix), rozkurczowymi (np. No-Spa, Buscopan, Scopolan), przeciwbólowymi (np. Apap) i/lub naparem z kopru włoskiego. Nie wolno stosować przeciwbólowych NLPZ jak aspiryna, Ibuprom czy Ketonal, ponieważ mogą one doprowadzić do krwotoku z jelita. Na podrażnioną okolicę odbytu można zastosować łagodzące maści, np. Linomag, Sudocrem, Proktis-M.
Jeśli zostało zastosowane znieczulenie (np. opioidowe leki przeciwbólowe, uspokajające benzodiazepiny, propofol), nie należy prowadzić samochodu w drodze powrotnej do domu.
W przypadku nasilonego krwawienia z odbytu (niewielkie jest dopuszczalne), gorączki, dreszczy lub silnego bólu należy pilnie zgłosić się do szpitala!
